Auteur: Annette de Graaf

De frustraties over het huidige onderwijs in Nederland lopen bij veel ouders hoog op. De wanhoopsklanken over dat kinderen niet gezien en gehoord worden bereikten mij via verschillende wegen: op (naast) het schoolplein, op de camping, aan de rand van het zwembad en in m’n Instagram inbox. Ouders laten weten dat ze het lastig vinden om te merken dat hun kinderen mee moeten met dezelfde ‘trein’ als al hun klasgenootjes. Dat het maar beter is om helemaal gemiddeld te zijn, want anders ren je hijgend achter die trein aan. Of, net zo vervelend: sjok je voor die trein uit. Eindeloos wachtend tot deze jou bereikt heeft en je weer verder mag. Gemiddeld zijn is dan toch echt het allerbeste. Precies de instructies van de leerkracht en het werkboek opvolgen, niet doorvragen en keurig de lesstof herhalen/teruggeven. Dan krijg je een goede beoordeling en kun je door naar het volgende hoofdstuk. Precies zoals het altijd al gedaan is en zoals we het blijven doen. Deze manier van onderwijs is in mijn ogen hopeloos ouderwets. Deze manier van onderwijs is in mijn ogen aan verandering toe. Maar hoe?

Voorgekauwde methodeboeken leiden het onderwijs

Zelf heb ik jarenlang strak met taal-, spelling-, schrijf- en rekenmethodeboeken moeten werken. Op maandag hoofdstuk 1 les 1 en op dinsdag hoofdstuk 1 les 2. De instructies stonden exact uitgeschreven in de handleiding. Ik had iedere willekeurige voorbijganger op straat bij mij voor de klas kunnen zetten, hen de handleiding kunnen geven + de rest van het dagprogramma en dan hadden zij prima voor juf of meester kunnen spelen. Er was amper (lees: geen) ruimte voor creatieve input van de leerkracht. Ik had 1001 ideeën waarbij ik de doelen van die methodeboeken in acht hield, maar de weg naar de doelen toe wilde laten leiden door de creatieve input van de kinderen. Maar toen we met de klas dit op een zeker moment lieten gebeuren en we middenin het proces waren van het fabriceren van een Monopolyspel over de Romeinse Tijd, werd dat snoeihard afgekapt. Er waren namelijk dure methodeboeken aangeschaft en die diende ik te volgen met de leerlingen. Dit soort creatieve uitspattingen mochten niet meer plaatsvinden. Vervolgens werd er op regelmatige basis gecontroleerd of ik netjes de handleiding volgde en of de werkboeken keurig werden ingevuld door de leerlingen.

Het is inmiddels ruim 10 jaar geleden dat ik nog in het reguliere Nederlandse basisonderwijs werkte, maar ik voel mijn frustratie hierover nog steeds. Van ieder jaar precies hetzelfde programma moeten volgen krijg ik enorme jeuk. Je kunt het vergelijken met wanneer je een kunstenaar laat schilderen op nummer. Dus wanneer leerkrachten die op dit moment in deze benauwde situatie zitten en dezelfde zorgen en ervaringen delen, dan begrijp ik hun uitdagingen volkomen. Via deze manier van lesgeven is het vrijwel onmogelijk om alle kinderen écht te zien en écht te horen en écht te begrijpen. Het is frontaal lesGEVEN als leerkracht zijnde en passief les KRIJGEN als leerling zijnde. Teaching is talking & learning is listening. Het resultaat van testen is belangrijker dan de groei die ze doorgemaakt hebben. Er is op deze manier voor de leerlingen nul ruimte om hun eigen (slinger)pad te bewandelen op hun eigen fijne tempo.

Laten we samen praten over onderwijs

Ik zou dan nu wel hier kunnen gaan typen over het hoe het allemaal anders kan, maar dan bega ik als het ware dezelfde ‘fout’. Er is namelijk niet 1 manier. Er zijn er ontelbaar veel. Maar laten we elkaar en onze kinderen die vraag eens stellen: Hoe kan het onderwijs anders vormgegeven worden? Wat zou jij persoonlijk fijn vinden? Wat zou voor jou werken? Hoe leer jij het beste? Wat kan jou helpen om te groeien? Wat is in jouw ogen de rol van de leerkracht, het kind en de ouder? Hoe kunnen ze allemaal floreren in hun rol? Hoe zou dat er praktisch uit kunnen zien? Welke stappen zou je daarvoor moeten nemen om dit waar te maken? Laten we eens luisteren naar elkaar.

Mijn visie op onderwijs

Wat ik wel kan doen is vertellen wat mijn visie op onderwijs is. Hoe ik mijn leerlingen help om te leren en te groeien en hoe dat er in de praktijk uitziet.

De leerkracht, leerlingen en de ouders maken samen het onderwijs. De leerlingen zijn zelf verantwoordelijk voor en hebben inzicht in hun eigen leer- en groeiproces.
Ieder lid van deze groep biedt steun en versterking aan de ander wanneer daar behoefte aan is. Ieder lid van deze groep is even belangrijk.
We zien elkaar, we luisteren naar elkaar en spreken onze waardering uit naar elkaar. Je mag zijn wie je wilt zijn en zeggen wat je wilt zeggen, met respect naar de ander.
We gaan samen op zoek naar intrinsieke motivatie om onze leerdoelen te bereiken.

Rol van de leerkracht: Faciliteren van een uitdagende leeromgeving, vragen stellen die leerlingen kunnen helpen in het leerproces (waar ze zelf verantwoordelijkheid voor leren dragen), het herkennen van interessante situaties die kunnen uitgroeien tot krachtige leermomenten, vragen stellen, vragen stellen en nog meer vragen stellen.

• Samen ontdekken en onderzoeken we de titel van ons thema en creëren we een raamwerk waarbinnen we samen gaan leren en groeien.
  Voorbeelden van titels van thema’s die wij bij ons op de Internationale School van Amsterdam gebruiken in verschillende klassen zijn: ‘Different People, Different Lives’, ‘Migrations’, ‘Believe It Or Not’, ‘All The World’s A Stage’, ‘From Moo To You’, ‘Digging Into Our Past’, ‘Systems Of A Community’, Reduce, Reuse, Recycle, Repair’, ‘Our Place In Space’, ‘Who Am I And Who Are You?’.
  > Waar denk je aan bij deze titel?
  > Heb je hier wel eens eerder iets over gezien, gehoord of gelezen?
  > Welke vragen heb je als je deze titel van het thema hoort?
  > Wat zou je graag willen leren over dit thema?
  > Hoe zou je dat kunnen leren? Wat heb je daarvoor nodig?
• Inventariseren:
  > Dit weet ik al (startpunt bepalen)
  > Dit wil ik leren (leerdoel(en) opstellen en proberen zoveel mogelijk vakgebieden aan te halen)
  > Zo ga ik dit aanpakken (leerplan opstellen om het leerdoel te bereiken)
  > Deze lessen (bijvoorbeeld workshops gegeven door leerkracht, medeleerlingen of ouders) zou ik graag willen volgen om nieuwe vaardigheden te leren die mij kunnen helpen om mijn leerdoel(en) te bereiken. Maak een lijst met experts op bepaalde vakgebieden en organiseer workshops waarvoor leerlingen zich kunnen inschrijven.
• Documenteren:
  > Ontdekken en onderzoeken hoe het leerproces en de groei kan worden vastgelegd (bijvoorbeeld een logboek, een blog, een vlog)
• Reflecteren:
  > Wat heb ik tot nu toe gedaan?
  > Geeft het mij een duidelijk overzicht van mijn leerproces?
  > Waar was ik en waar ben ik nu? Wat kon ik en wat kan ik nu? Wat wist ik en wat weet ik nu?
  > Is het nodig om mijn plan te aan te passen? Ga ik richting mijn doel?
  > Wie of wat heb ik op dit moment nodig om verder te komen?
  > Hoe leer ik het beste?
• Presenteren:
  Delen van en denken over de afgelegde weg
  > Wat kan en weet ik nu wat ik eerst niet kon en wist?
  > Hoe voel ik hierover?
  > Hoe verklaar ik het pad dat ik heb afgelegd?
  > Wat motiveerde mij?
  > Welke uitdagingen ben ik tegengekomen en hoe ging ik hiermee om?
  > Welke persoonlijke eigenschappen kwamen tot uiting? Wat vind ik daarvan?
  
  Als je als leerkracht of ouder of tante of oom of opa of oma je oren en ogen wijd open houdt, dan zul je merken dat er op een dag enorm veel interessante situaties ontstaan die zich uitstekend lenen om uit te groeien tot een krachtig leermoment. Bijvoorbeeld:
  
  

Weg met gestandaardiseerde methodes en testen!

Wanneer andere leerkrachten of ouders horen dat wij bij ons op school zonder gestandaardiseerde methodes en testen werken, worden de ogen regelmatig schoteltjes. Zo van: “Maar HOE dan?” Ze denken vaak dat het veel en veel meer werk is. Ik kan je vertellen dat het heel ánder werk is. Ik vind het veel leuker en het voelt niet als ‘werk’. De leerlingen zijn dolenthousiast over deze vorm van onderwijs. De ouders smullen van de groei die hun kinderen doormaken en voelen zich betrokken in het proces. Het is ontzettend wennen wanneer je gewend bent om iedere dag keurig de volgende bladzijde uit een werkboekje te maken en een weekschema door te werken, want het is een compleet andere benadering van de leerling. We vergelijken de leerlingen niet met elkaar. We plakken geen (soms zelfs traumatiserende) ‘niveau-stempels’ op een kind. Het is een compleet andere dynamiek die ontstaat in de klas. Er ontstaat een een mini-maatschappij waarin ieder lid even belangrijk en verantwoordelijk is. Ieder lid mag op zijn of haar eigen unieke wijze leren en floreren. We komen niet allemaal exact op hetzelfde punt uit aan het einde van een thema en dat is helemaal oké. Als er maar groei heeft plaatsgevonden. Dit is heel gemakkelijk te meten door naar het begin- en (voorlopig) eindpunt te kijken. Maar het allerbelangrijkste is dat door deze manier van leren de leerkracht, leerlingen en ouders een duidelijk in- en overzicht krijgen van het leerproces van de leerling. Hoe heeft dit de groei op een positieve of negatieve manier beïnvloed? Hoe kan het anders?

In mijn ogen maak je onderwijs samen. Maar dan écht. Niet alleen in de vorm van hoopvolle woorden op de beginpagina van de website van je school. Maar écht. Maak samen onderwijs écht. Leer samen voor het leven. Oefen samen iedere dag om een fijn, blij, flexibel, behulpzaam, lief, veerkrachtig, creatief, oplossingsgericht en/of open-minded mens te zijn. Oefen iedere dag om te zijn wie jij wilt zijn.

Zo. Hier is wat stof tot nadenken, denk ik zo… Ben heel benieuwd hoe jij hierover denkt. Klets je mee op Facebook of Instagram? En heb je zin om mee te helpen om beweging te brengen in onderwijsland? Door er samen open over te praten en ideeën te delen planten we zaadjes die hopelijk kunnen uitgroeien tot….. (THINK BIG!)

liefs,

Annette

PS: Er zijn gelukkig ook heel veel scholen waar het heel anders gaat dan dat de leerkrachten ‘slaven’ van de methode zijn. Er zijn gelukkig steeds meer leidinggevenden die de leerkrachten uit het team vrijheid geven om op ontdekkingstocht te gaan met hun klas. Yes! Yes! Yes! Blijf deze verhalen delen, please. Zo inspirerend!